ກະເດົາ

 (Xoan)

                                                                                                                                                                                                                                           ປ່ຽນເປັນພາສາຫວຽດ

ຊື່ວິທະຍາສາດ: Azadirachta indica A, Juss. = Melia azadirachta L.

ສະກຸນ: Meliaceae

+ ເປັນຕົ້ນໄມ້ທີ່ເກີດເອງຕາມທຳມະຊາດ.

ພາກສ່ວນໃຊ້ເປັນຢາ: ເປືອກຮາກ, ເປືອກລຳ, ໝາກ ແລະ ໃບ.

ຄຸນປະໂຫຍດ:

- ນ້ຳມັນແກ່ນກະເດົາຊ້າງເພີ່ມປະສິດທິພາບຂອງຢາປົວພະຍາດເບົາຫວານ.

- ຢາເມັດທີ່ເຮັດມາຈາກນ້ຳມັນແກ່ນມີປະສິດທິພາບຕໍ່ການຮັກສາລູກໃນຄັນ.

- ແກ່ນປະສົມກັບໃບເຮັດເປັນຢາຂ້າສັດຕູພືດ.

- ເປືອກໃຊ້ເປັນຢາຂ້າແມ່ທ້ອງ.

- ໃບເຮັດເປັນຢາຂ້າເຫົາ, ຂ້າແມງໄມ້.

ກາລະບູນ

(Long não)

ປ່ຽນເປັນພາສາຫວຽດ

ຊື່ວິທະຍາສາດ:  Cinnamomum camphora L. Nees. et Eberm. = Laurus camphora L.

ສະກຸນ: ກາລະບູນ (Lauraceae)

+ ເປັນຕົ້ນໄມ້ທີ່ເກີດເອງຕາມທຳມະຊາດ, ມີຢູ່ທຸກໆທ້ອງຖິ່ນໃນປະເທດເຮົາ ແລະ ໃນປະເທດອື່ນ.

ພາກສ່ວນໃຊ້ເປັນຢາ: ໃບ, ງ່າ, ລຳຕົ້ນ. ໄມ້ ແລະ ໃບກາລະບູນໃຊ້ເປັນວັດຖຸດິບເພື່ອສະກັດນ້ຳມັນຫອມລະເຫີຍ.

ສ່ວນປະກອບເຄມີສາດ: ນ້ຳມັນຫອມລະເຫີຍຂອງຕົ້ນກາລະບູນແຕ່ລະຊະນິດຈະມີອົງປະກອບທີ່ແຕກຕ່າງກັນໄປ, ຕົວຢ່າງ: camphor, cineol, linalol…

ຄຸນປະໂຫຍດ, ວິທີໃຊ້:

- ໃບກາລະບູນຕົ້ມກັບນ້ຳແລ້ວດົມເອົາອາຍ ເປັນຢາປົວໄຂ້ຫັວດ, ຕົ້ມອາບເພື່ອປົວບາດແຜຖະຫລອກ.

- ຮາກເອົາມາຕົ້ມດຶ່ມນ້ຳ ເພື່ອປົວເຈັບທ້ອງ, ແກ້ປວດຮາກ, ຊ່ວຍລະລາຍອາຫານ.

 - ນ້ຳມັນຫອມລະເຫີຍໃຊ້ປົວບາດແຜໄຟໂປກພົກພອງ, ໄລ່ຍຸງ, ເຮັດນ້ຳຢາຊຳລະລ້າງ(ຊຳລະເຊື້ອໂລກພະຍາດ), ປຸງເປັນກາວເພື່ອນວດຕາມຕົນໂຕ.

 - ທາດແປ້ງກາລະບູນ(ທາດມະນີກາລະບູນ)ໄດ້ຖືກສະກັດອອກມາຈາກພາກສ່ວນຂອງເນື້ອໄມ້, ຮາກ ແລະ ໃບ ດ້ວຍວິທີການກັ່ນອາຍນ້ຳ, ເຊິ່ງທາດດັ່ງກ່າວເອີ້ນວ່າ camphor ສາມາດໃຊ້ພາຍນອກເປັນຢາຂ້າ ເຊື້ອ, ປົວອັກເສບ ຫຼື ໃຊ້ພາຍໃນໃນຮູບແບບຂອງຢາສັກ(ທາດລະລາຍ camphor 10-20% ໃນນຳ້ມັນ)ປິ່ນປົວຫົວໃຈຫລົ້ມເຫລວ.

ກະຕັງໃບ

(Gối hạc)

ປ່ຽນເປັນພາສາຫວຽດ

ຊື່ອຶ່ນ: ກະຕັງແດງ, ເຂືອງບັງໃບ, ກະລັງໃບ, ເຂືອງແຂ້ງມ້າ.

ຊື່ວິທະຍາສາດ: Leea rubra Blume.

ສະກຸນ: Leeaceae

+ ເປັນຕົ້ນໄມ້ປະດັບອອກດອກຕະຫຼອດປີ, ມັນເກີດເອງຕາມທໍາມະຊາດ.

ພາກສ່ວນໃຊ້ເປັນຢາ: ຮາກ.

ຄຸນປະໂຫຍດ: ປົວຂໍ້ອັກເສບ, ບັນເທົາອາການເຈັບປວດຕາມຂໍ້ຕໍ່, ເຈັບທ້ອງປະຈໍາເດືອນ, ປົວອິດເມື່ອຍຫລັງການຄອດລູກ.

ວິທີໃຊ້ ແລະ ປະລິມານໃຊ້: ມື້ໜຶ່ງໃຊ້ປະມານ 10-16g ໃຊ້ໃນຮູບແບບຢານໍ້າຕົ້ມ, ຢາຝຸ່ນ, ເຫຼົ້າບອງຢາ ປົກກະຕິຈະໃຊ້ສົມທົບກັບບັນດາຕົ້ນໄມ້ເປັນຢາຊະນິດອຶ່ນ.

ກະແຕໃຕ້ໄມ້

(Cốt toái bổ)

Rhizoma Drynariae

ປ່ຽນເປັນພາສາຫວຽດ

ຊື່ວິທະຍາສາດ: Drynaria fortunei J.Sm. = Polypodium fortunei Kze

ສະກຸນ: Polypodiaceae

+ ເປັນຕົ້ນໄມ້ທີ່ເກີດເອງຕາມທຳມະຊາດມັນມັກເກີດຢູ່ຕາມຜາຫີນ ແລະ ກ້ອງຕົ້ນໄມ້ໃຫ່ຍ.

ພາກສ່ວນໃຊ້ເປັນຢາ: ຮາກເຫົ້ງາຕາກແຫ້ງ ຫຼື ອົບແຫ້ງ.

ສ່ວນປະກອບເຄມີສາດ: ທາດແປ້ງ, flavonoid.

ຄຸນປະໂຫຍດ: ເປັນຢາບໍາລຸງໝາກໄຂ່ຫຼັງ, ແກ້ປວດກະດູກ, ເຈັບແອວ, ແກ້ເມື່ອຍຫົວເຂົ່າ, ປົວກະດູກແຕກແຫງ, ປົວທຽວທ້ອງຮຸນແຮງ, ປົວເລືອດໄຫລອອກແຂ້ວ.

ວິທີໃຊ້ ແລະ ປະລິມານໃຊ້: ໃຊ້ດື່ມ ຫຼື ພອກຜິວໜັງພາຍນອກ . ມື້ໜຶ່ງໃຊ້ປະມານ 6-12g ດ້ວຍຮູບແບບຢານໍ້າຕົ້ມ ຫຼື ຢາບອງເຫຼົ້າ.

ກະເພາະໄກ່

 (Kê nội kim)

Endothelium Corneum Gigeriae Galli

ປ່ຽນເປັນພາສາຫວຽດ

ຊື່ວິທະຍາສາດ: Gallus domesticus Brisson.

ສະກຸນ: Phasianidae

ພາກສ່ວນໃຊ້ເປັນຢາ: ຊັ້ນສີເຫຼືອງທີ່ປົກຄຸມກະເພາະໄກ່.

ສ່ວນປະກອບເຄມີສາດ: protid, ventriculin.

ຄຸນປະໂຫຍດ: ປົວໂລກກະເພາະອັກເສບ, ອັກເສບລຳໄສ້ຊຳເຮື້ອ. ແກ້ທ້ອງອືດ ໃນກໍລະນີອາຫານບໍ່ຍ່ອຍ, ອືດທ້ອງ, ຮາກ, ເຈັບບິດ,ຖອກທ້ອງ, ເຈັບກະເພາະ, ນອກນັ້ນຍັງເປັນຢາບຳລຸງຊ່ວຍຈະເລີນອາຫານໃຫ້ແກ່ເດັກນ້ອຍ ເຮັດໃຫ້ເດັກນ້ອຍຈະເລີນເຕີບໂຕໄວ.

 ວິທີໃຊ້ ແລະ ປະລິມານໃຊ້: ເອົາມາຂົ້ວແຫ້ມ, ບົດເປັນຝຸ່ນ (ໃຊ້ເຂິງຮ່ອນລະອຽດ) ມື້ໜຶ່ງໃຊ້ປະມານ 6-12g ໃນຮູບແບບຂອງຢາຕົ້ມ ຫຼື ຢາຝຸ່ນ.

! ເອົາໃຈໃສ່: ນອກນັ້ນໄກ່ຍັງມີຫຼາຍພາກສ່ວນທີ່ເປັນຢາເຊັ່ນ:

-      <!--[endif]--> ໄຂ່ແດງໃຊ້ປົວໂຣກຫຼອດເລືອດແຂງຕົວຍ້ອນໄຂມັນ.

-      <!--[endif]--> ໄຂ່ຂາວປົວແຜໄຟໂປກ, ນ້ຳຮ້ອນລວກ.

-      <!--[endif]--> ເລືອດຫອນໄກ່ປົວຝີເກີດໃກ້ປາກ.

-      <!--[endif]--> ນໍ້າລາຍໄກ່ປົວໂຕຂີ້ເຂັບຂົບ.

-      <!--[endif]--> ຕັບໄກ່ປົວເຈັບແອວຍ້ອນໝາກໄຂ່ຫຼັງອ່ອນເພຍ.

-      <!--[endif]--> ບີໄກ່ປົວໄອ.

ກະວານ

 (Bạch đậu khấu)

Fructus Amomi cardamomi

ປ່ຽນເປັນພາສາຫວຽດ

ຊື່ອຶ່ນ: ກະວານຈັນ

ຊື່ວິທະຍາສາດ: Amomum cardamomum L

ສະກຸນ: Zingiberaceae

+ ເປັນຕົ້ນໄມ້ທີ່ເກີດເອງຕາມທໍາມະຊາດ.

ພາກສ່ວນໃຊ້ເປັນຢາ: ໝາກໃກ້ຈະສຸກຕາກແຫ້ງ ຫຼື ອົບແຫ້ງ.

ສ່ວນປະກອບເຄມີສາດ: ນໍ້າມັນຫອມລະເຫີຍຕົ້ນຕໍແມ່ນບັນຈຸທາດ borneol ແລະ camphor.

ຄຸນປະໂຫຍດ: ແກ້ເຈັບທ້ອງໃນຍາມໜາວ, ເປັນຢາລະບາຍ, ແກ້ຈຸກສຽບ, ແກ້ຖອກທ້ອງ, ເປັນຢາຂັບພິດເຫລົ້າ.

ວິທີໃຊ້ ແລະ ປະລິມານໃຊ້: ມື້ໜຶ່ງໃຊ້ປະມານ 4-8g ໃຊ້ໃນຮູບແບບຢານໍ້າຕົ້ມ ຫຼື ແບບຝຸ່ນ.

ການໍ້າ

(Cây trám trắng)

ປ່ຽນເປັນພາສາຫວຽດ

ຊື່ອື່ນ: ສະມໍຈີນ

ຊື່ວິທະຍາສາດ: Canarium album (Lour.) Raeusch = Pimela alba Lour.

ສະກຸນ: Burseraceae

ພາກສ່ວນໃຊ້ເປັນຢາ: ໝາກ (Fructus Canarii), ທາດຢາງ.

ສ່ວນປະກອບເຄມີສາດ: ໝາກປະກອບມີ protein, ທາດໄຂມັນ, cabohydrat,... ທາດຢາງມີນໍ້າມັນຫອມລະເຫີຍປະມານ 18-30%

ໃນນັ້ນຕົ້ນຕໍແມ່ນບັນຈຸທາດ sabinen, terpinen...

ຄຸນປະໂຫຍດ :

- ໝາກໃຊປົວເຈັບຄໍອະມິດານ, ແກ້ໄອມີເສມຫະຫຼາຍ, ປົວທ້ອງບິດ, ແກ້ຖອກທ້ອງ.

- ໝາກສົດຍັງອ່ອນເປັນຢາຂັບພິດເຫຼົ້າ, ຂັບພິດປາເບື່ອ.

- ໝາກສຸກເປັນຢາກ່ອມປະສາດ, ປົວບ້າໝູ.

- ທາດຢາງໃຊ້ສະກັດເອົານໍ້າມັນຫອມລະເຫີຍ, ເຮັດທາດຫອມ ແລະ ສານກຳນົດກິ່ນຂັ້ນສູງ.

ກາວບົກ   

(Dừa cạn)

ປ່ຽນເປັນພາສາຫວຽດ

ຊື່ວິທະຍາສາດ: Catharanthus roseus (L.) G. Don = Vinca rosea L.

ສະກຸນ: Apocynaceae

+ຕົ້ນກາວບົກເປັນພືດປະເພດຕົ້ນຫ້ຍາ,ໃນປະເທດເຮົາມີຕົ້ນກາວບົກສອງແນວພັນ: ແນວພັນ ດອກສີມ່ວງ ແລະ ແນວພັນດອກສີຂາວ,ໃນໄລຍະຜ່ານມາທັງສອງແນວພັນລ້ວນແຕ່ເປັນດອກໄມ້ເອ້ບ້ານ.

ພາກສ່ວນໃຊ້ເປັນຢາ: ລຳຕົ້ນ,ໃບ, ຮາກ.

ສ່ວນປະກອບເຄມີສາດ: Alcaloid (1%), ປະກອບດ້ວຍຫຼາຍກ່ວາ 70 ທາດທີ່ແຕກຕ່າງກັນ, ໃນນັ້ນຕົ້ນຕໍແມ່ນທາດ vinblastin, vincaleucoblastin, leucocristin, reserpin, ajmalicin

ຄຸນປະໂຫຍດ, ວິທີໃຊ້:

+ ຕົ້ນກາວບົກເປັນຢາປົວພະຍາດຄວາມດັນເລືອດສູງ, ລະຫງັບປະສາດ, ເຮັດໃຫ້ນອນຫຼັບດີ.

+ ລຳ, ຮາກກາວບົກຍັງໃຊ້ເປັນຢາຂັບປັດສະວະ, ປົວພະຍາດຍ່ຽວຫນ້ອຍຍ່ຽວແດງ, ດັດສະເໝີຮອບປະຈຳເດືອນ, ໃຊ້ເປັນຢາຂັບເຫື່ອ, ຊ່ວຍລະລາຍອາຫານ, ປົວເຈັບທ້ອງບິດກະທັນຫັນ ແລະ ເຮື້ອຮັງ.

+ ເມັດຢາ Vinca ບັນຈຸ total alcaloid ຂອງລຳ,ໃບ ເຮັດເປັນຢາປົວໂຣກຄວາມດັນເລືອດສູງ.

+ ຮາກກາວບົກຍັງເຮັດເປັນວັດຖຸດິບສະກັດ ajmalicin.

+ Vinblastin, vincristin ສະກັດຈາກໃບກາວບົກໃນຮູບແບບເກືອ sulfat ໃຊ້ໃນຮູບແບບຢາສັກເພື່ອປົວພະຍາດມະເຮັງ, ພິເສດແມ່ນມະເຮັງເມັດເລືອດຂາວ.

ກ້າງປາຂາວ

 (Bỏng nổ)

ປ່ຽນເປັນພາສາຫວຽດ

ຊື່ວິທະຍາສາດ: Fluggea virosa (Roxb. ex Willd.) Voigt = Securinega virosa (Willd.) Pax.

ສະກຸນ: Euphorbiaceae

+ ກ້າງປາຂາວເກີດເອງຕາມທໍາມະຊາດ.

ພາກສ່ວນໃຊ້ເປັນຢາ: ໃບ, ເປືອກລໍາ (Cortex Flugeae), ຮາກ.

ສ່ວນປະກອບເຄມີສາດ: alcaloid (securinin), tanin.

ຄຸນປະໂຫຍດ: ປົວໄຂ້, ໄຂ້ຍຸງ, ປົວວິນຫົວຕາລາຍ, ປົວຕີນມືສັ່ນກະຕຸກ, ປົວນິ້ວໝາກໄຂ່ຫຼັງ, ນິ້ວພົກຍ່ຽວ.

ວິທີໃຊ້ ແລະ ປະລິມານໃຊ້: ຮາກຊອຍໃຫ້ບາງ, ຕາກແຫ້ງແລ້ວເອົາມາຂົ້ວໃຫ້ແຫ້ມ, ມື້ໜຶ່ງໃຊ້ປະມານ 6-12g ໃນຮູບແບບຢາຕົ້ມດື່ມ.

! ເອົາໃຈໃສ່: ຫ້າມຫຼົງກັບຕົ້ນ (Serissa japonica (Th.) Thunb. ສະກຸນ ກາເຟ.

ກັນຊາ

 (Cần sa)

ປ່ຽນເປັນພາສາຫວຽດ

ຊື່ວິທະຍາສາດ:  Cannabis sativa L.

ສະກຸນ: Cannabinaceae

+ ກັນຊາເປັນຕົ້ນໄມ້ລົ້ມລຸກປີດຽວລໍາຕົ້ນຕັ້ງຕົງ, ຍອດກັນຢາມີພິດຮ້າຍແຮງເປັນຢາເສບຕິດຊະນິດໜຶ່ງ.

ພາກສ່ວນໃຊ້ເປັນຢາ: ແກ່ນ.

ສ່ວນປະກອບເຄມີສາດ: ເມັດບັນຈຸທາດນ້ຳມັນ, ດອກ ແລະ ໃບມີທາດພິດທີ່ໃຫ້ເກີດການຕິດຢາ ນັ້ນແມ່ນທາດ tetrahydrocannabinol ແລະ ທາດອຶ່ນທີ່ຢູ່ໃນກຸ່ມດຽວກັນ.

ຄຸນປະໂຫຍດ: ແກ່ນໃຊ້ເປັນຢາຖ່າຍທ້ອງ, ຂັບປັດສະວະ, ປົວອາການບວມນ້ຳ, ປົວຍ່ຽວຂັດ, ຍ່ຽວປວດ, ຍ່ຽວຍັດ.

ວິທີໃຊ້ ແລະ ປະລິມານໃຊ້: ມື້ໜຶ່ງໃຊ້ປະມານ 12-20g ເມັດບົດໃຫ້ນ້ອຍ, ແລ້ວຕອງປັ້ນເອົານໍ້າ ຕົ້ມເຮັດເປັນເຂົ້າປຽກ ໃສ່ຫອມບົ່ວ, ພິກໄທ, ເກືອ ກິນຕອນຫິວ.

ເກດສະໜາ

 (Trầm hương)

Lignum Aquilariae resinatum

ປ່ຽນເປັນພາສາຫວຽດ

ຊື່ອຶ່ນ: ໄມ້ຫອມ.

ຊື່ວິທະຍາສາດ: Aquilaria agallocha Roxb ຫຼື Aquilaria crassna Pierre ຫຼື Aquilaria sinensis (Lour.) Gilg

ສະກຸນ: Thymeleaceae

+ ເປັນຕົ້ນໄມ້ທີ່ປະຊາຊົນລາວເຮົາປູກເພື່ອໃຊ້ໄມ້ ແລະ ເຮັດຢາ.

ສ່ວນປະກອບເຄມີສາດ: ຢາງຫອມ, ນໍ້າມັນຫອມລະເຫີຍ (Agar-wood oil).

ຄຸນປະໂຫຍດ: ແກ້ຮາກ, ແກ້ເຈັບທ້ອງ, ເຮັດເປັນທາດຫອມໃນງານວັດຕ່າງໆ.

ວິທີໃຊ້ ແລະ ປະລິມານໃຊ້: ມື້ໜຶ່ງໃຊ້ປະມານ 2-4g ດ້ວຍຮູບແບບຢາຕົ້ມດື່ມ, ຝຸ່ນ ໃຊ້ສົມທົບກັບຕົ້ນໄມ້ເປັນຢາຊະນິດອຶ່ນ.

ກູດກີບມ້າ

(Cẩu tích)

ປ່ຽນເປັນພາສາຫວຽດ

ຊື່ອຶ່ນ: ກູດຜີປ່າ, ກູດພານ.

ຊື່ວິທະຍາສາດ: Cibotium barometz J. Sm. = Dicksonia barometz L.

ສະກຸນ: Dicksoniaceae

+ ເປັນພືດທີ່ເກີດເອງຕາມທຳມະຊາດ, ສ່ວນຫຼາຍເກີດຢູ່ຕາມປ່າ.

ພາກສ່ວນໃຊ້ເປັນຢາ:  ຮາກເຫົ້ງາ ຂູດຂົນລະອຽດແລ້ວຕາກແຫ້ງ ຫຼື ອົບແຫ້ງ.

ສ່ວນປະກອບເຄມີສາດ: ທາດແປ້ງ, tanin, sterol, ບັນດາອາຊິດ ອົງຄະທາດ.

ຄຸນປະໂຫຍດ:

- ປົວອັກເສບຂໍ່ຕໍ່ກະດູກ,ປວດຂໍ່ຕໍ່, ເຈັບຫຼັງເຈັບແອວ, ປະດົງຂໍ່, ຕີນມືອ່ອນເພຍ.

- ເປັນຢາບໍາລຸງໝາກໄຂ່ຫຼັງ, ປົວເຈັບເສັ້ນປະສາດຍ້ອນການບຸບສະຫຼາຍຂອງອອກແອກສັນຫລັງ, ຄົນແກ່ໝາກໄຂ່ຫລັງຊຸດໂຊມທຽວຍ່ຽວ.

ວິທີໃຊ້ ແລະ ປະລິມານໃຊ້: ມື້ໜຶ່ງໃຊ້ປະມານ 10-18g ດ້ວຍຮູບແບບຢາຕົ້ມດື່ມ, ເຫຼົ້າບອງຢາ. ປົກກະຕິຈະໃຊ້ຮ່ວມກັບບັນດາຕົ້ນໄມ້ເປັນຢາຊະນິດອຶ່ນ.

ກູດງໍແງ

 (Bòng bong)

ປ່ຽນເປັນພາສາຫວຽດ

ຊື່ວິທະຍາສາດ: Lygodium sp.

ສະກຸນ: Schizaeaceae

+ ກູດງໍແງເກີດເອງຕາມທໍາມະຊາດ, ເປັນພືດທີ່ອາໄສຢູ່ຕາມຕົ້ນໄມ້ອຶ່ນ.

ພາກສ່ວນໃຊ້ເປັນຢາ: ເຄືອມີໃບ (Herba Lygodii).

ສ່ວນປະກອບເຄມີສາດ: flavonoid, ບັນດາອາຊິດ ອົງຄະທາດ.

ຄຸນປະໂຫຍດ: ເປັນຢາຂັບປັດສາວະ, ຍ່ຽວຍັດ, ຍ່ຽວປວດ, ຍ່ຽວອອກເລືອດ, ຍ່ຽວອອກໜິ້ວ. ຊ່ວຍລະລາຍ ແລະ ຂັບຖ່າຍຫນິ້ວ, ປົວອາການບາດເຈັບ, ເລືອດຄັ້ງ, ບວມໃຄ່.

ວິທີໃຊ້ແລະປະລິມານໃຊ້: ມື້ໜຶ່ງໃຊ້ປະມານ 6-12g ໃຊ້ໃນຮູບແບບຢາຕົ້ມດື່ມ ປົກກະຕິໃຊ້ສົມທົບກັບຕົ້ນຢາຫົວຂໍ້.

ຂະຍອມພູ

 (Ba gạc)

ປ່ຽນເປັນພາສາຫວຽດ

ຊື້ອຶ່ນ: ຮາກທອກ, ຮົ່ມສາມເມືອງ.

ຊື່ວິທະຍາສາດ: ຂະຍອມມີຫຼາຍແນວພັນ:

- Rauvolfia verticillata (Lour.) Baill. = R. chinensis Hemsl. (ຂະຍອມໃຫ່ຍ).

-  R. vomitoria Afz. (ຂະຍອມ 4 ໃບ).k

- R. cambodiana Pierre (ຂະຍອມກໍາປູເຈຍ).

- Rauvolfia canescens L.  (ຂະຍອມພັນໂຊຫວຽດ).

-  R. serpentina (L.) Benth. ex Kurz. (ຂະຍອມເຕ້ຍ)…. ແຕ່ໃຊ້ຫຼາຍທີ່ສຸດແມ່ນຂະຍອມພູເຕ້ຍ.

ສະກຸນ: ດອກຄໍາ (Apocynaceae)

+ຕົ້ນຂະຍອມພູເຕ້ຍກໍາເນີດໃນປະເທດເຮົາແຕ່ໃດໆມາແລ້ວ, ມີຫຼາຍຢູ່ເຂດ ແຄມຝັ່ງນໍ້າງື່ມແຕ່ເຫນືອເຖິງໃຕ້, ແຂວງວຽງຈັນ (ເມືອງຊະນະຄາມ), ສ່ວນຂະຍອມໃຫ່ຍມີຢູ່ເຂດວັງວຽງ, ກາສີ

ແລະ ຂະຍອມໂຊຫວຽດກໍ່ໄດ້ຍ້າຍມາປູກຢູ່ປະເທດເຮົາແລ້ວ ຕອນນີ້ກໍ່ຂະຫຍາຍຕົວດີ ມີດອກ ແລະ ເກັບກູ້ຫມາກໄດ້ແລ້ວ.

ພາກສ່ວນໃຊ້ເປັນຢາ: ຮາກ ຫຼື ດີທີ່ສຸດແມ່ນເປືອກຮາກ (Cortex et Radix Rauvolfiae).

ສ່ວນປະກອບເຄມີສາດ: ຮາກຂະຍອມພູປະກອບມີກວ່າ 50 ທາດ alcaloid, ໃນນັ້ນຕົ້ນຕໍ ແມ່ນທາດ reserpin, serpentin, ajmalin.

ຄຸນປະໂຫຍດ:

- ສະກັດ alcaloid (reserpin, ajmalin…) ໃຊ້ໃນຮູບຢາເມັດ ປົວຄວາມດັນເລືອດສູງ, ເຮັດໃຫ້ຈັງຫວະຫົວໃຈເຕັ້ນປົກກະຕິ, ລະຫງັບປະສາດ ແລະ ເຮັດໃຫ້ນອນຫຼັບດີ.

-ajmalin  ໃຊປົວໂຣກຫົວໃຈເຕັ້ນຜິດປົກກະຕິ, ນອກນັ້ນ ຍັງເປັນຢາລະຫັງບປະສາດ. ໃຊ້ໃນຮູບຢາເມັດແລະສັກ.

! ບໍ່ຄວານໃຊ້ຢາທີ່ມີຂະຍອມໃນສ່ວນປະກອບຢ່າງຊະຊາຍ ເພື່ອຫຼີ້ກເວັ້ນການເບື່ອເມົາ.

ຂະນຸນດິນ

(Toả dương)

ປ່ຽນເປັນພາສາຫວຽດ

ຊື່ອຶ່ນ: ວ່ານດອກດິນ.

ຊື່ວິທະຍາສາດ: Balanophora sp.

ສະກຸນ: Balanophoraceae

+ ເປັນຕົ້ນໄມ້ທີ່ອາໃສຢູ່ຕາມຕົ້ນໄມ້ໃຫ່ຍຕ່າງໆ.

ສ່ວນປະກອບເຄມີສາດ: ທາດສີ (anthocyanosid), ellagitannin, lignanglycosid.

ຄຸນປະໂຫຍດ: ເປັນຢາບໍາລຸງເລືອດ, ຊ່ວຍຈະເລີນອາຫານ, ເປັນຢາບໍາລຸງຫຼັງການຄອດບຸດ.

ວິທີໃຊ້ ແລະ ປະລິມານໃຊ້: ຂະນຸນດິນເກັບກູ້ມາແລ້ວ ຂົ້ວແຫ້ມ, ໃຊ້ມື້ໜຶ່ງປະມານ 10-20g ໃຊ້ໃນຮູບແບບຢານໍ້າຕົ້ມ, ເຫຼົ້າບອງຢາ ດຶ່ມກ່ອນກິນເຂົ້າ.

ຂ່າບ້ານ

(Riềng)

ປ່ຽນເປັນພາສາຫວຽດ

ຊື້ວິທະຍາສາດ:  Alpinia officinarum Hance.

ສະກຸນ: ຂິງ (Zingiberaceae)

+ ເປັນພືດທີ່ເກີດເອງຕາມທຳມະຊາດ, ເຊິ່ງປະຊາຊົນລາວເຮົາເອົາມາປູກໄວ້ຕາມເຮືອນເພື່ອເຮັດຢາ ແລະ ໃຊ້ເຮັດເຄື່ອງເທດ.

ພາກສ່ວນໃຊ້ເປັນຢາ: ລຳຮາກ (ຫົວ) (Rhizoma Alpiniae officinarum)

ສ່ວນປະກອບເຄມີສາດ: ນ້ຳມັນຫອມລະເຫີຍ (1%), ໃນນັ້ນຕົ້ນຕໍແມ່ນທາດ cineol, flavonoide.

ຄຸນປະໂຫຍດ:

- ກະຕຸ້ນຊ່ວຍລະລາຍອາຫານ ໃຊ້ໃນກໍລະນີເປັນໂຣກກະເພາະ, ກິນເຂົ້າບໍ່ແຊບ, ອາຫານລະລາຍຊ້າ, ວິນຫົວປວດຮາກ, ທ້ອງອືດ.

- ປົວໄຂ້ຍຸງ, ປົວມ້າມບວມໃຄ່.

- ປົວຂີ້ກາກ, ຂີ້ກ້ຽນ.

ວິທີໃຊ້ ແລະ ປະລິມານໃຊ້:

- ມື້ໜຶ່ງໃຊ້ປະມານ 2-10g ດ້ວຍຮູບປະພັນຢາຕົ້ມ, ຢາເມັດ, ໃຊ້ດ່ຽວຫຼືຈະໃຊ້ສົມທົບກັບບັນດາຕົ້ນໄມ້ເປັນຢາຊະນິກອຶ່ນກໍ່ໄດ້.

- ຂ່າສົດຕຳມຸ່ນ, ແຊ່ເຫຼົ້າ 90° ແລ້ວໃສ່ບ່ອນເປັນຂີ້ກາກ, ຂີ້ກ້ຽນ ມື້ໜຶ່ງທາຫຼາຍໆເທື່ອ.

ຂ່າໂຄມ

(Ích trí nhân)

Fructus Alpiniae oxyphyllae

ປ່ຽນເປັນພາສາຫວຽດ

ຊື້ວິທະຍາສາດ:  Alpinia oxyphylla Miq.

ສະກຸນ: ຂິງ (Zingiberaceae)

+ ເປັນພືດທີ່ເກີດເອງຕາມທຳມະຊາດ, ມັນມັກເກີດຢູ່ຕາມບໍລິເວນປ່າພູ.

ພາກສ່ວນໃຊ້ເປັນຢາ: ໝາກສຸກຕາກແຫ້ງ.

ສ່ວນປະກອບເຄມີສາດ: ນ້ຳມັນຫອມລະເຫີຍ (0,7) ໃນນັ້ນຕົ້ນຕໍແມ່ນທາດ terpen, saponin.

ຄຸນປະໂຫຍດ: ປົວຖອກທ້ອງ, ແກ້ປວດຮາກ, ທ້ອງອືດ, ຄົນແກ່ມັກທຽວຍ່ຽວຕອນດຶກ, ຍ່ຽວຂຸ່ນແລະຍັງເປັນຢາບຳລຸງກຳລັງ.

ວິທີໃຊ້ ແລະ ປະລິມານໃຊ້: ມື້ໜຶ່ງໃຊ້ປະມານ 6-12g ດ້ວຍຮູບປະພັນຢາຕົ້ມ,ປົກກະຕິຈະໃຊ້ສົມທົບກັບບັນດາຕົ້ນໄມ້ເປັນຢາຊະນິດອຶ່ນ.

ຂີ້ເຫຼັກໃຫ່ຍ

 (Muồng trâu)

ປ່ຽນເປັນພາສາຫວຽດ

ຊື້ອຶ່ນ: ຂີ້ເຫຼັກສານ.

ຊື່ວິທະຍາສາດ:  Cassia alata L.

ສະກຸນ: ຫມາກຖົ່ວ (Fabaceae)

+ ຕົ້ນຂີ້ເຫຼັກເປັນຕົ້ນໄມ້ທຳມະຊາດ ມີຢູ່ເກືອບທຸກໆທ້ອງຖິ່ນໃນປະເທດເຮົາ.

ພາກສ່ວນໃຊ້ເປັນຢາ: ໃບ (Folium Cassiae alatae), ຮາກ (Radix Cassiae alata), ຫມາກ ແລະ ລຳ.

ສ່ວນປະກອບເຄມີສາດ: Anthranoid.

ຄຸນປະໂຫຍດ: ໃບ, ຮາກໃຊ້ປົວພະຍາດຂີ້ກາກ.

ວິທີໃຊ້, ປະລິມານໃຊ້:

- ໃບ, ງ່າ, ຮາກຕາກແຫ້ງ, ຕົ້ມດຶ່ມ ເປັນຢາປົວທ້ອງຜູກ, ໂລກນ້ຳຄາເນື້ອ, ເຈັບຕັບ, ຜິວຫນັງຊ້ຳແດງ. ປະສົມກັບບັນດາຕົ້ນໄມ້ເປັນຢາອຶ່ນ ເປັນຢາປົວອັກເສບຂໍ້(ປະດົງຂໍ້).

=> ມື້ຫນຶ່ງໃຊ້ປະມານ 6-12g ຢາແຫ້ງ.

- ການທີ່ໃຊ້ໃບຂີ້ເຫຼັກໃຫ່ຍປົວຂີ້ກາກ ແມ່ນດ້ວຍວິທີງ່າຍດາຍ: ເອົາໃບມາລ້າງສະອາດບົດມຸ່ນແລ້ວໂຜະໃສ່ບ່ອນເປັນກາກທີ່ໄດ້ເກົາ ແລະ ລ້າງສະອາດ.

! ເອົາໃຈໃສ່: ໃນກໍລະນີໃຊ້ທາງໃນ: ຫ້າມໃຊ້ໃຫ້ເດັກນ້ອຍ, ແມ່ຍິງຖືພາ, ຜູ້ທີ່ເປັນສະດວງຮູທະວານຫນັກ ແລະ ຄວນດຶ່ມຫຼັງຈາກອາຫານ. ໃຊ້ປະລິມານສູງຂີ້ເຫຼັກຍັງເປັນຢາປົວໄອອອກເລືອດ

ຍ້ອນປອດຊຶມເລືອດ,ເລືອດອອກໃນຊ່ວງທ້ອງ, ພະຍາດທີ່ປວດທີ່ປົວຍາກນານດີ.

ຂີ້ໝິ້ນ

 (Nghệ)

Rhizoma Curcumae longae

ປ່ຽນເປັນພາສາຫວຽດ

ຊື້ວິທະຍາສາດ:  Curcuma longa L. = Curcuma domestica Valet.

ສະກຸນ: ຂິງ (Zingiberaceae)

+ ເປັນພືດທີ່ປະຊາຊົນລາວເຮົາປູກຫຼາຍທີ່ສຸດ.

ພາກສ່ວນໃຊ້ເປັນຢາ: ລຳຮາກອົບແຫ້ງ ຫຼື ຕາກແຫ້ງ.

ສ່ວນປະກອບເຄມີສາດ:  ນ້ຳມັນຫອມລະເຫີຍ, curcumin (ທາດສີ).

ຄຸນປະໂຫຍດ:

- ປະກອບສ່ວນເຂົ້າໃນການປຸງອາຫານ, ເຮັດເປັນສີ.

- ດັດສະເໝີຮອບປະຈຳເດືອນ, ເລືອດອັ່ງໃນແຜ, ແກ້ຖອກທ້ອງ, ຂັບລົມ, ແກ້ທ້ອງອືດ.

- ໃຊ້ນອກໜັງປົວບາດແຜທີ່ດົນອອກໜັງອ່ອນ, ປົວແຜນ້ຳຮ້ອນລວກ.

ວິທີໃຊ້ ແລະ ປະລິມານໃຊ້: 

- ມື້ໜຶ່ງໃຊ້ປະມານ 2-10g ດ້ວຍຮູບປະພັນຢາຕົ້ມ, ຢາຝຸ່ນ, ໃຊ້ໂດດດ່ຽວຫຼືຈະສົມທົບກັບບັນດາຕົ້ນໄມ້ເປັນຢາຊະນິດອຶ່ນກໍ່ໄດ້.

- ຂີ້ໝີ້ນສົດລ້າງສະອາດ, ຕຳລະອຽດແລ້ວປັ້ນເອົານ້ຳທາໃສ່ບ່ອນແຜນ້ຳຮ້ອນລວກ, ແຜຂີ້ຫິດ.

ຂີ້ໝິ້ນດໍາ

(Nghệ đen)

Rhizoma Curcumae aeruginosae

ປ່ຽນເປັນພາສາຫວຽດ

ຊື່ອຶ່ນ: ວ່ານນາງດຳ.

ຊື່ວິທະຍາສາດ: Curcuma aeruginosa Rosc.

ສະກຸນ: ຂິງ (Zingiberaceae)

+ ເປັນພືດທີ່ເກີດເອງຕາມທຳມະຊາດ.

ພາກສ່ວນໃຊ້ເປັນຢາ: ໃບ, ຮາກເຫົ້ງາຕາກແຫ້ງ.

ສ່ວນປະກອບເຄມີສາດ: ນໍ້າມັນຫອມລະເຫີຍ.

ຄຸນປະໂຫຍດ: ປົວອາການເຈັບທ້ອງ, ເຈັບເອິກ, ເປັນຢາຊຸກຍູ້ຊ່ວຍລະລາຍອາຫານ, ປົວບາດແຜບວມຊໍ້າເລືອດ.

ວິທີໃຊ້ ແລະ ປະລິມານໃຊ້: ມື້ໜຶ່ງໃຊ້ປະມານ 3-6g ໃຊ້ໃນຮູບປະພັນຢາຕົ້ມຫຼືຢາຝຸ່ນ.

! ເອົາໃຈໃສ່: ຫ້າມໃຊ້ກັບຄົນທີ່ມີສຸຂະພາບອ່ອນເພຍ, ແມ່ຍິງຖືພາ.

ຂີ້ກະເດືອນ

 (Địa long)

ປ່ຽນເປັນພາສາຫວຽດ

ຊື່ວິທະຍາສາດ: Pheretima sp.

ສະກຸນ: Megascolecidae

+ ໂຕຂີ້ກະເດືອນທີ່ອາໃສຢູ່ຕາມດິນ.

ພາກສ່ວນໃຊ້ເປັນຢາ: ທັງຕົນໂຕແຕ່ຖິ້ມໄສ້ທາງໃນແລ້ວຕາກແຫ້ງ.

ສ່ວນປະກອບເຄມີສາດ: ທາດໄຂມັນ, acid amin.

ຄຸນປະໂຫຍດ: ເປັນຢາປົວໄຂ້ຍຸງ, ແກ້ໄອ, ແກ້ຫືດ, ປົວຄວາມດັນເລືອດສູງ, ແກ້ປວດຫົວ.

ວິທີໃຊ້ ແລະ ປະລິມານໃຊ້: ມື້ໜຶ່ງໃຊ້ປະມານ 6-12g ໃນຮູບແບບຢານໍ້າຕົ້ມ ຫຼື 2-4g ໃນຮູບແບບຢາຝຸ່ນ.

ຂີ້ເຜິ້ງ

(Sáp ong)

Cera alba, Cera flava

ປ່ຽນເປັນພາສາຫວຽດ

ຊື່ວິທະຍາສາດ: Apis sp.

ສະກຸນ: ເຜິ້ງ (Apidae)

ສ່ວນປະກອບເຄມີສາດ: Myricyl palmitat, myricyl cerotata, ບັນດາ alcol myricylic, cerylic ແລະ hydrocarbon ອື່ນ.

ຄຸນປະໂຫຍດ:

- ເປັນສ່ວນປະກອບເຂົ້າໃນການປະສົມຢາ.

- ເປັນຢາຫ້າມເລືອດ, ປົວຝີບວມໜອງ, ແກ້ທ້ອງບິດອອກເລືອດ, ປົວບາດແຜຍ້ອນຖືກຕີຫຼືລົ້ມ, ປົວລິດສິດວງອກເລືອດ.

ວິທີໃຊ້ ແລະ ປະລິມານໃຊ້:

- ມື້ໜຶ່ງໃຊ້ປະມານ 2-6g ໃນຮູບຢາເມັດ.

- ສົມທົບກັບຢາຊະນິດອຶ່ນເຮັດເປັນກາວຕິດ.

ຂິງ

(Gừng)

ປ່ຽນເປັນພາສາຫວຽດ

ຊື່ວິທະຍາສາດ:  Zingiber officinale Rose

ສະກຸນ: ຂິງ (Zingiberaceae)

+ ຕົ້ນຂິງເປັນພືດທີ່ປະຊາຊົນລາວເຮົາເຄີຍປູກມາແຕ່ດົນນານແລ້ວ.  

- ຂິງສົດ (Rhizoma Zingiberis Recens)

- ຂິງແຫ້ງ (Rhizoma Zingiberis Praeparata)

ສ່ວນປະກອບເຄມີສາດ: ນໍ້າມັນຫອມລະເຫີຍ, ທາດແປ້ງ.

ຄຸນປະໂຫຍດ:

- ຂິງສົດປົວໄຂ້ຫັວດ, ປວດຫົວ, ຕັນດັງ (ເປັນຫັວດ), ໄອມີຂີ້ກະເທິ, ວິນຫົວປວດຮາກ, ທ້ອງ

ອືດ, ໃຊ້ເຂົ້າໃນການເຮັດເຄື່ອງເທດ, ຖອດຮີກນ້ຳມັນລະເຫີຍເພື່ອເຮັດຢາ.

- ຂິງແຫ້ງປົວອາການເຈັບທ້ອງໃນຍາມໜາວ, ຊ່ວຍຍ່ອຍອາຫານ, ປົວຖອກທ້ອງ, ໄອຂີ້ຂະຍື,ປະດົງຂໍ້.

ວິທີໃຊ້ ແລະ ປະລິມານໃຊ້: ມື້ໜຶ່ງໃຊ້ປະມານ 2-10g ດ້ວຍຮູບແບບຢາຕົ້ມ, ຝຸ່ນທີ່ບົດເປັນກ້ອນ, ປົກກະຕິຈະໃຊ້ສົມທົບກັບບັນດາຕົ້ນໄມ້ເປັນຢາຊະນິດອຶ່ນ.

ງີ້ວປ່າ

(Cây gạo)

ປ່ຽນເປັນພາສາຫວຽດ

ຊື່ວິທະຍາສາດ:  Bombax malabaricum DC. = Gossampinus malabarica (DC.) Merr. = Bombax heptaphylla Cav

ສະກຸນ: Bombacaceae

+ ປັນພືດທີ່ເກີດເອງຕາມທຳມະຊາດ.

ພາກສ່ວນໃຊ້ເປັນຢາ: ເປືອກ (Cortex Bombax), ດອກ (Flos Bombax).

ສ່ວນປະກອບເຄມີສາດ: ທາດເມືອກ.

ຄຸນປະໂຫຍດ:

- ປົວກະດູກຫັກ, ເປັນຢາຫ້າມເລືອດ, ແກ້ນິ້ວໃນພົກຍ່ຽວ, ປົວທ້ອງຖອກ.

- ລາວເຮົາຍັງໃຊ້ເປັນຢາບໍາລຸງອາຍຸວັດທະນະ.

ວິທີໃຊ້ແລະປະລິມານໃຊ້:

- ເປືອກສົດຕໍາມຸ່ນແລ້ວມັດໂອບໃສ່ບ່ອນກະດູກຫັກ.

- ຫ້າມເລືອດ, ແກ້ນິ້ວໃນພົກຍ່ຽວ : ໃຊ້ເເປືອກແຫ້ງ, ໃຊ້ມື້ໜຶ່ງປະມານ 15-20g ດ້ວຍຮູບປະ

ພັນຢາຕົ້ມ.

- ທ້ອງຖອກ : ໃຊ້ດອກ, ມື້ໜຶ່ງໃຊ້ປະມານ 20-30g ດ້ວຍຮູບປະພັນຢາຕົ້ມ.

ງູ

(Rắn)

ປ່ຽນເປັນພາສາຫວຽດ

=> ມີງູຫຼາຍຊະນິດສາມາດໃຊ້ເປັນຢາ, ສ່ວນຫຼາຍຈະເປັນງູທີ່ເອົາມາຈາກທຳມະຊາດ ປັດຈຸບັນນີ້ໄດ້ນໍາເອົາງູເຫຼົ່ານັ້ນມາລ້ຽງເພື່ອໃຊ້ເຮັດເປັນຢາ, ຊະນິດງູທີ່ໃຊ້ເຮັດຢາເຊັ່ນ:

- ງູເຫົ່າ (Naja naja L.), ສະກຸນ (Elapidae).

- ງູປ້ອງອ້ອຍ (ລາຍກ້ຽວ) (Bungarus fasciatus Schneider ), ສະກຸນ (Elapidae).

- ງູປ້ອງອ້ອຍ ​(ຫຼັງລາຍ) (Bungarus candidus L.), ສະກຸນ (Elapidae).

- ງູປາ (Zamenis mucosus L.), ສະກຸນ (Colubridae).

=> ພາກສ່ວນໃຊ້ເປັນຢາ,ຄຸນປະໂຫຍດ,ວິທີໃຊ້ແລະປະລິມານໃຊ້:

- ຊີ້ນງູ (ຖິ້ມອະໄວຍະວະພາຍໃນ): ປະກອບດ້ວຍທາດ protein, acid amin. ໃຊ້ໃນຮູບແບບເຫຼົ້າບອງຢາງ ໃນນັ້ນລວມມີງູເຫງົ່າ +

ງູປ້ອງອ້ອຍ (ລາຍກ້ຽວ)+ ງູປາ ຫຼືວ່າ ງູເຫງົ່າ+ ງູປ້ອງອ້ອຍ (ລາຍກ້ຽວ)+ ງູປາ2 ໂຕ+ ງູປ້ອງອ້ອຍ ​(ຫຼັງລາຍ). ເປັນຢາບັນເທົາປວດຂໍ້ຕໍ່,

ປົວອໍາມະພາດ, ຂັບພິດ.

- ພິດງູ: ເປັນພິດຮ້າຍແຮງ, ໃຊ້ໃນຮູບແບບຢາສັກ, ຢາຂີ້ເຜິ້ງ. ເປັນຢາປົວຂໍ້ອັກເສບ, ບັນເທົາອາການເຈັບປວດຍ້ອນເປັນມະເຮັງ

ແລະເປັນຢາກໍາຈັດການຂະຫຍາຍຕົວຂອງກ້ອນເບົ້າ.

- ບີງູ: ປະກອບດ້ວຍອາຊິດຂົມ. ເປັນຢາປົວປະດົງຂໍ້, ບັນເທົາເຈັບແອວ, ປົວເດັກນ້ອຍເປັນໄຂ້ຍ້ອນພະຍາດບ້າໝູ, ແກ້ໄອ, ແກ້ຫອບຫືດ,

ເປັນຢາລ້າງເພື່ອຂ້າເຊື້ອໃນບາດແຜ. ໃນຮູບແບບເຫຼົ້າຢາ, ຊີໂລ.

- ຊາກງູ: ປົວບ້າໝູ, ບັນເທົາອາການເຈັບຄໍ, ປົວຂີ້ຫິດຂີ້ເຮື້ຶອນ. ມື້ໜຶ່ງໃຊ້ປະມານ 6-12g ດ້ວຍຮູບປະພັນຢານໍ້າຕົ້ມຫຼືຂົ້ວແຫ້ມແລ້ວບົດເປັນຝຸ່ນ, ບອງເຫຼົ້າທາແຜນອກ.

ເຈັດໝູນດອກຂາວ

(Bạch hoa xà)

ປ່ຽນເປັນພາສາຫວຽດ

ຊື່ວິທະຍາສາດ: Plumbago zeylanica L. (ດອກຂາວ), Plumbago rosea L. (ດອກແດງ).

ສະກຸນ: Plumbagoginaceae

+ ເປັນຕົ້ນໄມ້ທີ່ເກີດເອງຕາມທຳມະຊາດ.

ພາກສ່ວນໃຊ້ເປັນຢາ: ຮາກ, ໃບ (Folium plumbaginis).

ສ່ວນປະກອບເຄມີສາດ: ທາດ plumbagin (metyl-2-hydroxy-5-naphtoquinon-1-4).

ຄຸນປະໂຫຍດ: ເປັນຢາປົວໂລກຕາມຜິວໜັງ, ປົວຝີ, ປົວແຜຂີ້ຫິດ, ຂີ້ເຮື້ອນ.

ວິທີໃຊ້ແລະປະລິມານໃຊ້: ຮາກໃບຕຳມຸ່ນໂຜະໃສ່ແຜ ຫຼືໃຊ້ນໍ້າຕົ້ມຮາກເພື່ອລ້າງແຜ.

ຈວງຫອມ

(Xá xị)

ປ່ຽນເປັນພາສາຫວຽດ

ຊື່ອຶ່ນ: ກາລະບູນ, ຈະໄຄຫອມ, ພູຕົ້ນຂາວ.

ຊື່ວິທະຍາສາດ: Cinnamomum parthenoxylon Meissn.

ສະກຸນ: ກາລະບູນ (Lauraceae).

+ ຈວງຫອມເກີດເອງຕາມທຳມະຊາດ, ມັນມັກເກີດຢູ່ຕາມປ່າ.

ພາກສ່ວນໃຊ້ເປັນຢາ: ລຳຕົ້ນ, ຮາກ, ໃບ.

ສ່ວນປະກອບເຄມີສາດ: ນໍ້າມັນຫອມລະເຫີຍ ໃນນັ້ນບັນຈຸທາດ safrol 75-80%.

ຄຸນປະໂຫຍດ: ນໍ້າມັນຫອມລະເຫີຍໃຊ້ນວດບັນເທົາອາການເຈັບປວດຂໍ້ຕໍ່ອັກເສບ, ບັນເທົາອາການເຈັບທ້ອງ, ປົວອັກເສບກະເພາະ, ອັກເສບລໍາໄສ້, ເປັນຢາຊຸກຍູ້ຊ່ວຍລະລາຍອາຫານ, ນອກນັ້ນຍັງເປັນວັດຖຸດິບໃຊ້ປະກອບສ່ວນເຂົ້າໃນການເຮັດທາດຫອມ, ເຮັດນໍ້າດຶ່ມ.

ວິທີໃຊ້ແລະປະລິມານໃຊ້:

- ປົວເຈັບກະເພາະ ມື້ໜຶ່ງໃຊ້ປະມານ 10-15g ໃບ ຕົ້ມດຶ່ມ.

- ແກ້ຄັນຄາຍຕາມຜິວໜັງ ຕົ້ມຂຽ້ວແລ້ວເອົານໍ້າມາລ້າງຫຼືຈະຕໍາແລ້ວໂຜະໃສ່ຕຸ່ມກໍ່ໄດ້.

ຍານ

(Cánh kiến trắng)

ປ່ຽນເປັນພາສາຫວຽດ

ຊື້ວິທະຍາສາດ:  Styrax tonkinensis  Pierre

ສະກຸນ: Styracaceae.

+ ເປັນຕົ້ນໄມ້ທີ່ເກີດເອງຕາມທຳມະຊາດແລະປູກຢູ່ຕາມສວນເຂດປ່າ.

ພາກສ່ວນໃຊ້ເປັນຢາ:  ນ້ຳຢາງ Resine ເປັນກ້ອນໄດ້ຈາກການເຈາະທັບເອົາເປືອກ.

ສ່ວນປະກອບເຄມີສາດ:  acid ຫອມ (acid benzoic 36%, acid cinamic 3%), vanilin.

ຄຸນປະໂຫຍດ: ເປັນຢາແກ້ໄອ, ປົວຫຼອດລົມອັກເສບຊຳເຮື້ອ, ປົວພະຍາດຂີ້ຂະຍື.

- ເຮັດໃຫ້ບາດແຜດີໄວ, ປົວແມ່ຍິງຫົວນົມແຕກ.

- ເປັນສານປະສົມໃນການປຸງແຕ່ງຢາ, ເຄື່ອງສຳອາງ, ອາຫານ.

ວິທີໃຊ້ແລະປະລິມານໃຊ້: 

- ຍານປະສົມກັບນ້ຳເຜິ້ງ, ມື້ໜຶ່ງໃຊ້ປະມານ 0,5-2g.

- ເອົາໄຟລົນຢາງ, ແລ້ວດົມກິ່ນຄັວນເປັນຢາຂັບຂີ້ກະເທິ,ຫາຍໃຈງ່າຍ.

- ນ້ຳຢາເຄມີ 20%ທີ່ບັນຈຸເຫຼົ້າ ເປັນຢາທາຫົວນົມແຕກ.

- ແຊ່ຍານໃນເຫຼົ້າ, ອົມປົວອັກເສບບໍລິເວນເເຂ້ວ.

ຍໍບ້ານ

 (Cây nhàu)

ປ່ຽນເປັນພາສາຫວຽດ

ຊື້ວິທະຍາສາດ:  Morinda citrifolia L.

ສະກຸນ: ກາເຟ (Rubiaceae)

+ ເປັນພືດທີ່ເກີດເອງຕາມທຳມະຊາດ.

ພາກສ່ວນໃຊ້ເປັນຢາ: ໃບ, ໝາກ, ຮາກ.

ສ່ວນປະກອບເຄມີສາດ: Anthranoid.

ຄຸນປະໂຫຍດ,ວິທີໃຊ້ແລະປະລິມານໃຊ້:

- ຮາກປົວຄວາມດັນເລືອດສູງ: ມື້ໜຶ່ງໃຊ້ປະມານ 30-40g ດ້ວຍຮູບປະພັນຢາຕົ້ມ.

- ໝາກເປັນຢາລະບາຍ, ດັດສະເໝີຮອບປະຈຳເດືອນ, ປີ້ງໝາກໃຫ້ສຸກ ກິນເປັນຢາຂ້າພະຍາດກາຝາກ.

- ໃບດິບຕຳມຸ່ນໂຜະໃສ່ຝີ, ໃສ່ແຜເຮັດໃຫ້ຜິວໜັງອ່ອນປົ່ງໄວ, ໃຊ້ໃນຮູບປະພັນຢາຕົ້ມຍັງເປັນຢາຂ້າເຊື້ອພະຍາດກາຝາກ, ທຽວທ້ອງ, ປົວໄຂ້ຮ້ອນ ແລະຍັງເປັນຢາບຳລຸງອີກດ້ວຍ.